युक्रेनले अमेरिकालाई आफ्नो खनिज भण्डारमा पहुँच दिने एक सम्झौतामा अन्तिम चरणमा पुगेको छ। युरोप र युरो-एट्लान्टिक एकतासम्बन्धी उपप्रधानमन्त्री ओल्गा स्टाफनीशिनले सामाजिक सञ्जाल एक्समा यस सम्झौताका बारेमा जानकारी दिँदै भनेकी छन् कि वार्ता “धेरै रचनात्मक” भएको र प्रायः सबै प्रमुख विषयहरूमा सहमति भएको छ। उनले यस सम्झौतामा “छिट्टै हस्ताक्षर अघि बढाउन आफूहरू प्रतिबद्ध रहेको” पनि उल्लेख गरेकी छन्।
यस सम्झौताको पृष्ठभूमिमा अमेरिकाले युक्रेनमाथि दबाव बढाएपछि दुबै देशबीचको सम्बन्धमा तनाव उत्पन्न भएको थियो। गत सेप्टेम्बरमा, अमेरिकी राष्ट्रपतिको उम्मेदवार डोनल्ड ट्रम्पले युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीलाई खनिज सम्बन्धी सम्झौताको प्रस्ताव गरेका थिए। यसले अमेरिकी सहयोगलाई निरन्तरता दिने ठोस कारण प्रदान गर्ने उद्देश्य राखिएको थियो।
युक्रेनका खनिज भण्डार
युक्रेन विश्वभरिका महत्त्वपूर्ण खनिजहरूको भण्डार भएको देश हो। यसले विश्वको ५% “महत्त्वपूर्ण कच्चा खनिज” को आपूर्ति गर्दछ, जसमा १९ लाख टन ग्राफाइट समावेश छ। ग्राफाइट विद्युतीय सवारी साधनहरूमा प्रयोग हुने ब्याटरी बनाउन प्रयोग गरिन्छ। यसबाहेक, युक्रेन लिथियमको भण्डारणमा युरोपमा तेस्रो स्थानमा छ, जुन अहिले प्रयोग हुने ब्याटरीहरूको लागि आवश्यक छ।
रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्नुअघि, विश्वको ७% टाइटानियम उत्पादन युक्रेनले गर्थ्यो। टाइटानियम विमान, ऊर्जा केन्द्र, र अन्य उच्च-प्रदर्शन उपकरणहरू बनाउन प्रयोग हुने हलुका धातु हो। यसबाहेक, युक्रेनसँग ‘रेअर अर्थ’ भनिने दुर्लभ खनिजहरू पनि छन्, जुन हतियार, वायु टर्बाइन, र विद्युतीय उपकरणहरूको निर्माणमा प्रयोग हुन्छन्।
रुसको कब्जामा युक्रेनका खनिज
रुसले युक्रेनको धेरै खनिज भण्डारहरू कब्जा गरेको छ। युक्रेनकी अर्थमन्त्री युलिया स्विरिडेन्कोका अनुसार, रुसको कब्जामा रहेका क्षेत्रहरूमा ३५९ अर्ब डलर बराबरका खनिज स्रोतहरू छन्। सेकडेभ नामक भूगर्भ जोखिम सम्बन्धी परामर्शदाता निकायले गरेको मूल्याङ्कन अनुसार, रुसले युक्रेनको ६३% कोइला खानी, ५०% म्याङ्गनीज, सिजिअम, ट्यान्टलम, र रेअर अर्थ भण्डारण आफ्नो कब्जामा लिएको छ।
अमेरिकाको रुचि र भूराजनीतिक महत्त्व
अमेरिकाले युक्रेनका खनिज स्रोतहरूमा पहुँचका लागि सम्झौता गर्नुको मुख्य कारण चीनसँगको परनिर्भरता घटाउनु हो। विश्वको ७५% रेअर अर्थ खनिज चीनसँग रहेको छ, र चीनले पहिला नै अमेरिकालाई यस्ता खनिजहरूको आपूर्तिमा प्रतिबन्ध लगाएको छ। यसले अमेरिकालाई वैकल्पिक स्रोतहरू खोज्न बाध्य बनाएको छ।
सम्झौताको विवाद
यस सम्झौताको बारेमा धेरै विवाद छ। युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले अमेरिकाले मागेको रेअर अर्थ खनिजको ५०% हिस्सा अस्वीकार गरेका थिए। उनले भने, “म हाम्रो देश बेच्न सक्दिनँ।” यसबाहेक, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनल्ड ट्रम्पले युक्रेनलाई दिइएको सैन्य सहयोगको मूल्य ५ खर्ब डलर बताएका थिए भने जेलेन्स्कीले यो रकम १ खर्ब डलर मात्रै रहेको दाबी गरेका छन्।
भविष्यका सम्भावनाहरू
यदि युक्रेनले अमेरिकी लगानीकर्ताहरूलाई आफ्नो खनिज भण्डारको उत्खनन र विकासमा आकर्षित गर्न सकेमा, यसले युक्रेनी अर्थतन्त्रलाई ठूलो फाइदा पुर्याउन सक्छ। तर, खनिज उत्खनन र प्रशोधन अत्यन्तै जटिल र महँगो प्रक्रिया हो, जसले यसलाई चुनौतीपूर्ण बनाउँछ।
यस सम्झौताले युक्रेन र अमेरिकाको बीचको सहकार्यलाई अझ बलियो बनाउने अपेक्षा गरिएको छ।
